Kimyasal Silahların İlki: Klor Gazı

Genel Konular 2023/06/13UTC16:56:39 0 306

Bir kimya öğrencisine bileşikler konusu anlatılırken, bileşiklerin onu oluşturan atomlarla aynı özelliklere sahip olmayabileceği söylenir. Bunun için en fazla kullanılan örnek sofra tuzudur. Sofra tuzu sodyum ve klor bileşiğidir. Elimizdeki nemden ötürü patlayabilecek sodyumla (Na), zehirli gaz olarak kullanılan klorun (Cl) bileşiği olan sofra tuzu (NaCl) cacığa katılabilecek kadar zararsızdır. Sodyumun elimizdeki nemden ötürü patlaması ayrı bir konu. Biz klorun insana nasıl zarar verdiğinden bahsedelim. Klor (Cl₂) gazı, iki klor atomunun bir araya gelmesiyle oluşan tek elementli bir bileşiktir. Belli miktarlarda solunması halinde, dozuna göre akciğerlerde irritasyon, yanma ve fonksiyon bozulmasına neden olur. Bunun sebebi klorun hayli reaktif bir element olması ve solunum yolundaki su ile reaksiyona girmesi sonucu hidroklorik asit (HCl) ve hipokloröz (HOCl) asit oluşturmasıdır. Oluşan bu asitler akciğer hücrelerinde birtakım peroksitler, süperoksitler ve radikaller oluşmasına neden olur. Bu oluşum, akciğerlerde sürmekte olan oksijen alışverişini engelleyecek miktarlarda gerçekleşirse ölüm gerçekleşir. Kanın pH dengesi bozulur. Bu durum diğer organları kötü yönde etkiler. Daha düşük dozlarda ise akciğerlerde yanma ve nefes alma zorluğu ortaya çıkar. Akciğerlerde su birikimi gerçekleşir. Boğaz, göz, burun, yemek borusu gibi yüzeyinde su içeren organlarda ise yine yanma hissi meydana gelir.

Klor gazının 0,3 ppm (bir milyon birim içerisinde 0,3 adet) gibi düşük miktarlarda bile kokusu alınabilir. 2-3 ppm’de ise tahammül edilemeyecek bir hal alır. 400 ppm’de 30 dakika içinde; 1000 ppm’de ise birkaç dakika içinde öldürücüdür. Ypres’teki Fransız askerleri için bu türden bir saldırı hayli sıra dışıydı ve kaçabilecek yerleri yoktu.

Küçük bir hesap yapalım. Fransız cephesi 6 km uzunluğundaydı. Cephe gerisini 100 metre olarak kabul edelim. Klor gazı havadan ağırdır. En fazla 100 metre kadar uçabileceğini de kabaca varsayalım. En 6 km, boy 0,1 km ve yükseklik de 0,1 km Fransız cephesinin toplam hacmi. 0,06 km³, yani 60.000.000 m³ olacaktır. Ypres kasabası, deniz seviyesinin 24 m üstündedir. Deniz seviyesi olarak kabul edebiliriz. 15 derece sıcaklıkta ve deniz seviyesinde, bir metreküpte 1,125 kg hava bulunur. 60.000.000 m³ hava, yaklaşık 67,500 ton ağırlığındadır. Salınan klor gazı 160 tondu. 160/73500=0,0023. Yani %0,21. Ppm biriminde söylemek gerekirse: 2100 ppm! Ölümcül limitin 2 katı. Cephenin gerisindekiler için bile kaçış yok. Elbette bu rüzgarsız bir senaryoda, oldukça durağan bir sistemde yapabileceğimiz kaba bir hesaptır.