Sarin Gazı Nedir? Nasıl Çalışır?
Sarin, organofosfat yapılı bir gazdır. Genellikle bir "sinir gazı" olarak kabul edilir; ancak suyla karışabilir. Bu yüzden sarin içeren yiyecek ve içecekleri yutmak, sarin içeren sıvı ile cilt teması da benzer etkilere neden olabilir; illa solumak gerekmez. Çok küçük miktarda sarine maruz kalmak bile ölümcül olabilir, ancak öldürücü olmayan düzeyde maruz kalınması halinde, kalıcı nörolojik hasarı ya da ölümü önleyecek tedaviler mevcuttur. Gelin bu yazımızda sarin gazının nasıl çalıştığına ve sarine maruz kalındığında uygulanan tedaviye bakalım.
Sarin Nedir?
Sarin, formülü [(CH3)2CHO]CH3P(O)F olan, insan eliyle üretilen (yapay) bir kimyasaldır. 1938 yılında IG Farben şirketindeki Alman araştırmacılar tarafından pestisit olarak kullanılmak için geliştirildi. Sarin, ismini kâşiflerinden alır: Schrader, Ambros, Rüdiger ve Van der Linde. Toplu yıkım silahı ve kimyasal silah olarak, sarin NATO adlandırması olan GB (G-serisi “B”) ile tanımlanmıştır. Sarinin üretilmesi ve depolanması 1993 Kimyasal Silahlar Sözleşmesi ile yasaklanmıştır.
Sarin Gazı Nasıl Çalışır?
Sarin, bir sinir gazıdır ve bu, sinir hücreleri arasındaki normal iletişime müdahale etmesi anlamına gelir. Organanofosfat, böcek ilaçları ile hemen hemen aynı şekilde çalışır: sinir uçlarına etki ederek, kasların kasılmasının durmasını (gevşemesini) engeller. Nefes alışverişini kontrol eden kaslar inaktif hale gelip, boğulmaya neden olduğunda, ölüm meydana gelebilir.
Sarin, asetilkolinesteraz enzimini inhibe eder. Normalde bu protein sinaptik boşluğa salınan asetilkolini azaltır. Asetilkolin kasların kasılmasını kontrol eden sinir tellerini aktive eder. Eğer nörotransmitter madde ortamdan uzaklaştırılmazsa, kaslar gevşeyemez. Sarin, kolinesteraz molekülünün üzerindeki aktif tarafta serin kalıntıları ile kovalent bağ oluşturarak onun asetilkoline bağlanmasını engeller.
Sarine Maruz Kalınca Oluşan Semptomlar
Semptomlar, maruz kalma yoluna ve yoğunluğuna göre değişiklik gösterir. Ölümcül doz, küçük semptomlar görülmesine neden olan dozlardan daha yüksektir. Örnek olarak çok düşük miktarda sarin gazını burundan çekmek burun akıntısına sebep olabilir. Birazcık daha yüksek bir doz felce ya da ölüme neden olabilir. Semptomların başlangıcı doza göre değişse de genellikle maruz kalındıktan sonra dakikalar veya saatler içinde ortaya çıkabilir. Semptomlar şöyledir:
- Göz bebeklerinde büyüme
- Baş ağrısı
- Baskı hissi
- Salyalanma
- Burun akıntısı veya tıkanıklığı
- Mide bulantısı
- Kusma
- Göğüste daralma hissi
- Anksiyete
- Zihin bulanıklığı
- Kabus görme
- Halsizlik
- Titreme ve seğirme
- İstemsizce idrar ve dışkı yapma
- İshal
- Karın bölgesinde kramplar
Eğer panzehir verilmezse bu semptomlar kasılmalara, solunum durmasına ve ölüme yol açabilir.
Sarin Gazına Maruz Kalan Kişilerin Tedavisi
Sarin gazı ölüme ve kalıcı hasarlara yol açabiliyor olmasına rağmen hafif düzeyde maruz kalan kişilere acil tedavi uygulanırsa genellikle tamamen iyileşmek mümkündür. Yapılması gereken ilk ve en önemli şey vücudun sarin gazından arındırılması olacaktır. Sarin gazının panzehiri atropin, biperiden ve pralidoxime içerir.
Tedavi hızlı uygulandığı ölçüde etkilidir; ancak maruz kalma ve tedaviye başlanması arasında biraz zaman geçmişse de etkili olabilir. Kimyasal gaz nötralize edildiğinde, destekleyici tıbbi tedavi faydalı olur.
Sarin Gazına Maruz Kaldıysanız Ne Yapmalısınız?
Sarin gazına maruz kalmış kişiye suni teneffüs yapılmamalıdır; çünkü suni teneffüs uygulayan kişi de zehirlenebilir. Eğer sarin gazı ile veya sarin gazı bulaşmış yiyecek, içecek, giysi ile temasınız olduğunu düşünüyorsanız, profesyonel tıbbi yardım almak önemlidir.
