Türk İstihbaratı’nın Tarihçesi: Teşkilat-ı Mahsusa
İktidara gelen dönemin Milli Savunma Bakanı Enver Paşa, istihbarat faaliyetleri yürütecek bir teşkilat yapısına sahip olma ihtiyacını zaruri görmüştür. Enver Paşa’nın bu teşkilatı meydana getirmesi, Osmanlı İmparatorluğu’nun sınır bütünlüğünün muhafazasını tesis etmek, özerklik iddiası güden ve isyan faaliyetlerini bertaraf etmek de başlıca hedeftir. Hasım ya da dış ülkelerin özellikle Orta Doğu coğrafyasında etkin bir şekilde yürüttükleri propaganda ve kışkırtma hamlelerine, karşı hamle olarak oluşturulan istihbarat maksatlı gizli örgüt “Teşkilat-ı Mahsusa” ismiyle faaliyetlerine başlamıştır. Resmi devlet arşivlerine göre, bu gizli teşkilatın faaliyetlerine başlama tarihi 17.Kasım.19l3’tür. Teşkilat-ı Mahsusa’nın ilk lideri ise Süleyman Askeri’dir . (İlter, 2001, s. 8).
Teşkilat-ı Mahsusa, modern anlamda teşkilatlanmış ve kendine özgü bir istihbarat örgütü olarak arşivlerde yerini almıştır. Bu Teşkilat, Milli Savunma Bakanlığı’na bağlıydı. Ancak elemanlarının söylediklerine göre, kriptolu bir haberleşme parolası bulunmamaktaydı. İstihbari faaliyet gösteren bu gizli örgüt gerilla savaşı şeklinde icraat yapan küçük gruplardan teşekkül edilmiştir.
Orta Doğu’daki faaliyetlerin içinde en çok dikkat çekenler arasında, o dönem bölgede faaliyet gösteren ünlü İngiliz ajanı Thomas Edward Lawrence’a karşı icra edilen bir operasyon ve zaferdir. Yine örnek verecek olunursa, Eşref Sencer Kuşçubaşı ve emrindeki adamları İngilizlerin faaliyetlerine yönelik yoğun bir şekilde karşı propaganda faaliyetlerine girişmiş ve burada zafer elde etmişlerdi. Bu ve benzeri faaliyetleri Orta Asya coğrafyasında da icra etmek için çalışmalar yapmışlardır. Tam bu esnada I. Cihan Harbi’nin patlak vermesinden mütevellit, Enver Paşa’ nın talimatıyla Payitahta dönmüş ve hemen akabinde de kendisine örgütün Arap bölgesinden sorumlu olacağı vazife tevdi edilmiştir.(İlter, 2001, s. 9-10). Teşkilat I. Dünya Savaşı sırasında da tüm Osmanlı coğrafyasında bölge halklarını organize etme ve silahlandırmanın yanı sıra Orta Doğu’da İngilizlere karşı, Kafkaslar’da ise Ruslara karşı propaganda faaliyetlerini yoğun bir şekilde sürdürmüştür.
Yine başka bir açıdan icraatlarına bakılacak olursa, Teşkilat-ı Mahsusa’nın ilk dönem kurucu kadrosunun bilhassa Mısır ve Trakya coğrafyalarında gösterdikleri faaliyetler gayet başarılı ve takdire şayandır. I. Cihan Harbi’nin Osmanlı Devleti açısından hüsranla sonuçlanması ve mağlup olunması neticesinde İtilaf Devletleri’nce yine bilhassa İngiltere tarafından teşkilatın şiddetle cezalandırılmak istenmesi oldukça olası idi. Bu nedenden ötürü teşkilat, İngilizlerden önce harekete geçerek teşkilatı en az zararla bu süreçten çıkaracak şekilde yeniden örgütlemek istemekteydi. İttihat ve Terakki Hükümeti’nin ileri gelen idarecileri ateşkes müzakerelerinin yürütüldüğü tarihlerde, teşkilatın akıbeti ve istikbaline ilişkin hükümler almışlardır. Ateşkesin akabinde Enver Paşa tarafından teşkilatın çalışmalarını devam ettirmesi ve faaliyetlerini sürdürebilmesi açısından yeniden tasarlanması gerektiğine dair Hüsamettin Bey’e (sonradan Ertürk) şu talimatları verdiği bizzat Hüsamettin Bey tarafından nakledilmiştir.
Hüsamettin Bey’in, şu ana dek vekil olarak vazifesini yürüttüğü bu teşkilata bu andan sonra liderlik edeceğini, İngilizlerin emellerine karşın görünüşte teşkilatı feshedeceğini ama bunun sadece bir aldatmaca olduğunu, teşkilatın çalışmalarını başka bir isim altında ifa edeceğini bildirmiştir. İstanbul biriminin başına Enver Bey’in kendisini getirdiğini, vazifenin bizzat Enver Bey tarafından verildiğini ve mümkün olacak en yakın zamanda Berlin’de toplanılıp icraata geçileceğini söylemiştir.
Ancak Enver Paşa’nın söylediği isimle bir istihbarat teşkilatının yurt içinde herhangi bir faaliyetine kayıtlarda rastlanmamaktadır. Enver Paşa’nın yurt dışına çıkmasından sonra yeni Harbiye Nazırı tarafından Hüsamettin Ertürk’e verilen talimat gereği Teşkilat-ı Mahsusa lağvedilmiştir ancak teşkilata ait silahlar teslim edilmeyerek Anadolu direnişinde kullanılmak üzere sevki için çareler aranmaya başlanmıştır.
